Naar een CO2-neutrale woningvoorraad: voor niets gaat de zon op?
Woningcorporaties streven naar een zo ver mogelijk CO2-neutrale woningvoorraad in 2050. De routekaart van Aedes heeft corporaties geholpen om de kosten van hun ambities voor 2050 inzichtelijk te maken. Daarnaast heeft de overheid een gasloze gebouwde omgeving als ambitie. Niet alleen de nieuwbouw moet gasloos worden opgeleverd maar ook de bestaande bouw moet op termijn gasloos worden.
De transitie krijgt (nog) geen warm onthaal
In een land waaraan we verslaafd zijn aan gas is dit een grote opgave. Mensen zijn gewoontedieren: we willen koken op gas en warmte maken we met een cv ketel. Voorstanders van de cv ketel wijzen op de zogenaamde efficiëntie van de cv ketel en de gevaren van een rucksichtslose overstap naar warmtepompen. Dit staat in schril contrast met de overstap van kolen naar aardgas. In 1959 werd de aardgasbel bij Slochteren ontdekt, het Groningerveld. Dit zorgde er voor dat Nederland in de jaren ‘60 een snelle overgang maakte van verwarmen op kolen naar het verwarmen op gas.
Er was zowaar enthousiasme te ontdekken voor deze geheel nieuwe manier van verwarmen: het leverde meer comfort in een schonere woonomgeving en het was beter voor het milieu. Zowel de particulieren als de overheid investeerden fors in de transitie naar aardgas. In onze transitie naar een duurzame samenleving blijkt gas uiteindelijk een tijdelijke oplossing te zijn. De volgende stap is het verwarmen van woningen met duurzame energiebronnen, met bijvoorbeeld een warmtenet op geothermie of een warmtepomp op groene stroom. Worden die straks net zo warm onthaald? Wordt daar met zo makkelijk in geïnvesteerd? Is groene stroom de beste oplossing?
Sjoemelen wordt niet gewaardeerd
Er zijn al veel verhalen geschreven over groene stroom in Nederland. Bijna 70% van de Nederlanders heeft groene stroom terwijl maar net iets meer dan 2% duurzaam wordt opgewekt met zonnepanelen en windmolens. Grote leveranciers compenseren hun grijze stroom uit kolen en gas met CO2-certificaten uit landen waar een overschot aan groene stroom is. De sjoemelstroom heeft al tot grote verontwaardiging geleid. Hetzelfde geldt voor sjoemeldiesels. Sjoemelgedrag wordt in Nederland niet gewaardeerd.
Compensatiegedrag op de woningmarkt
Het aantal woningen met zonnepanelen groeit jaarlijks, op dit moment heeft ongeveer 5% van de Nederlandse woningen zonnepanelen. Bijna 97% van de Nederlandse woningvoorraad heeft een cv ketel en dit aantal daalt maar heel langzaam. CV ketels zijn dus nog steeds populairder dan zonnepanelen en van het energieverbruik in woningen is 80% gerelateerd aan het gasverbruik. Het verbranden van aardgas levert altijd CO2 op. De CO2-uitstoot van een woning op aardgas kan in theorie wel, maar in praktijk nooit, gecompenseerd worden met zonnepanelen. Zonnepanelen wekken immers elektriciteit op en geen gas.
In veel berekeningen waaronder die van de EPC en het energielabel wordt echter wel rekening gehouden met de compensatie door opwek van elektriciteit. Hiermee daalt ook de CO2-uitstoot van de woning. Is het compenseren van de CO2-uitstoot van het verbranden van aardgas met de opwek van groene stroom dan ook geen sjoemelen? De paralellen met sjoemelstroom zijn eenvoudig te maken. Als we sjoemelgedrag niet accepteren moeten we dan ook anders naar de opgave in de gebouwde sector gaan kijken?
Een woning die niet aardgasloos is, is nooit CO2-neutraal. Zonnepanelen op woningen met een cv ketel zijn een mooi voorbeeld van etelageduurzaamheid, het levert een goed gevoel op en het ziet er duurzaam uit, maar de werkelijke opgave om CO2-neutraal te worden ligt juist in het gasloos maken van woningen. Anders kijken naar het verwarmen van woningen, het opwekken van warm tapwater en koken is daarbij geen optie, maar een must. Zullen we stoppen met sjoemelen en eens kijken hoe we echt CO2-neutraal kunnen worden? Een andere manier van redeneren helpt daarbij.
De zon als bron
Als we redeneren vanuit de zon, is het verbranden van aardgas om warmte te maken een enorme omweg. Er zijn miljoenen jaren nodig om van zonne-energie aardgas te maken. Aardgas is namelijk het restant van miljoenen jaren aan oude dieren en planten die zijn afgezet en door gebrek aan zuurstof niet zijn vergaan. Na miljoenen jaren begraven te zijn geweest, zijn deze restanten onder invloed van hoge temperaturen en druk veranderd in aardgas. Dit gas verbranden we vervolgens om warmte te maken. De efficiëntie van de omzetting van zonne-energie via aardgas in warmte is afgerond 0%.
Zou het niet veel efficiënter en effectiever zijn om deze zonne-energie zo direct mogelijk te gebruiken? De zon gaat immers voor niets op. De enige vraag is hoe we deze zonne-energie het beste kunnen oogsten. De makkelijkste manier is een goed geplaatst raam op het zuiden (met zonwering) in een goed geïsoleerde woning. Deze warmte is praktisch gratis en het rendement is zo’n 70%. Daarna volgt de zonneboiler met zo’n 65%. Zonnepanelen hebben een rendement van ongeveer 15%.
Luchtwarmtepompen gebruiken de in de lucht opgeslagen zonnewarmte en komen met wat groene stroom erbij tot zo’n 300% rendement. Windmolens draaien op luchtverplaatsingen die het gevolg zijn van temperatuurverschillen die worden veroorzaakt door de zon. De zon biedt ons dus verschillende manieren om een gasloze, CO2-neutrale toekomst te realiseren, het is alleen de vraag in welke mix we die als samenleving gaan inzetten.
Van zonne-energie naar maatschappelijk rendement
Corporaties nemen genoegen met een lager financieel rendement omdat zij een hoger maatschappelijk rendement als prioriteit hebben. De keuze om een zo hoog mogelijk rendement te halen op zonne-energie kan bijdragen aan een hoog maatschappelijk rendement. Voor de huurders neemt het wooncomfort toe en de woonlasten nemen af. Daarbij wordt de woningvoorraad ook nog eens CO2-neutraal. U ziet het: voor niets gaat de zon op!
Meer weten of verdiepen?
Wilt u weten hoe u weten hoe u anders redeneren u kan helpen bij het realiseren van een CO2-neutrale en gasloze voorraad? Volg dan onze training opstellen afwegingskader. Wilt u weten hoe u het effect van de zon op uw investeringsbeslissingen mee kunt nemen? De training verdien- en financieringsmodellen voor een CO2-neutrale voorraad geeft u meer inzicht in de verschillende modellen om uw verduurzamingsinvesteringen financieel haalbaar te maken.
Heeft u juist behoefte aan inzicht hoe het principe ‘voor niets gaat de zon op’ voor uw corporatie uitpakt op totaalniveau? Wilt u weten of uw ambities financieel haalbaar zijn en wat dit betekent voor de betaalbaarheid, dan kunnen wij voor u een analyse van de financiële impact van uw investeringsvoornemens maken. De training verantwoord investeren u meer inzicht verschaffen in het inzichtelijk maken van uw maatschappelijke meerwaarde
Heeft u omdat u door de zon echt anders naar nieuwbouw en renovatie gaat kijken hulp nodig bij het opstellen van een nieuw investeringsstatuut, dan helpen onze adviseurs u daar graag bij.
